Rozwód czy separacja?

Sąd orzeka rozwód w przypadku nastąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, a więc trwałego i zupełnego ustania trzech więzi: emocjonalnej, gospodarczej i fizycznej oraz w przypadku niewystąpienia negatywnej przesłanki rozwodowej.

Podstawą do orzeczenia separacji jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, jednak w odróżnieniu od podstaw rozwodu nie musi on być trwały. Główną różnicą pomiędzy rozwodem a separacją jest więc aspekt czasowy. W przypadku separacji nie mówimy o nieodwracalności rozkładu pożycia (możliwość powrotu małżonków do stanu wspólnego pożycia). Podobnie jak w przypadku rozwodu, negatywną przesłanką orzeczenia separacji jest dobro wspólnych małoletnich dzieci oraz zasady współżycia społecznego.

Mimo tego, że rozwód i separacja to dwie odrębne instytucje prawne, wiele cech je łączy. W obu przypadkach sprawę rozpoznaje Sąd Okręgowy i podejmuje decyzję na podstawie przeprowadzonej rozprawy (z wyjątkiem wniosku o separację w trybie postępowania nieprocesowego – w przypadku gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci i zgodnie żądają orzeczenia separacji) oraz wystąpienia określonych prawnie przesłanek. Warto również zaznaczyć, że każda ze stron ma prawo żądać rozwodu bądź separacji zarówno bez orzekania o winie, jak i z orzeczeniem winy. Orzeczenie rozwodu jak i separacji prowadzi do rozdzielności majątkowej (gdy dochodzi do zniesienia stanu separacji – wraca również ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej) oraz wyłączenia możliwości dziedziczenia na podstawie ustawy po zmarłym małżonku. Co istotne, zarówno w trakcie sprawy o rozwód jak i separację istnieje możliwość ustalenie takich kwestii jak obowiązek alimentacyjny, podział opieki nad dzieckiem czy sprawy majątkowe.

Jednak rozwód i separację cechują również istotne różnice. Zasadniczą odmiennością jest to, że separacja zachowuje węzeł małżeński. Osoby pozostające w orzeczonej separacji przez sąd, pozostają z formalnego punktu widzenia w dalszym ciągu małżeństwem, z tym, że małżeństwo zostaje niejako „zawieszone”. Na skutek rozwodu następuje całkowite ustanie małżeństwa, które przestaje istnieć wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia. Konsekwencją wyroku rozwodowego jest m.in. możliwość wstąpienia rozwiedzionych małżonków w nowy związek małżeński, w przeciwieństwie jak w przypadku orzeczonej separacji. Na tej samej zasadzie małżonek pozostający w separacji nie może wrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem związku małżeńskiego (gdyż ten formalnie nadal trwa). Rozwód z kolei daje możliwość podjęcia decyzji, czy małżonek chce mimo wszystko pozostać przy obecnym nazwisku, czy też wrócić do wcześniejszego. Na skutek orzeczenia rozwodu małżonkowie przestają być wobec siebie zobowiązani do wykonywania spoczywających na nich obowiązków, które mieli w trakcie trwania małżeństwa (chyba że w zakresie wykonywania obowiązku alimentacyjnego, określonym przez sąd). Z kolei w przypadku separacji, pomimo zasady, zgodnie z którą w okresie separacji na małżonkach pozostających w separacji nie ciążą prawa i obowiązki małżonków uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, jednocześnie małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności (pomocy zarówno materialnej jak i emocjonalnej, w tym wspierania się). Obowiązek ten nie istnieje w przypadku orzeczenia rozwodu.

Rozwód jest rozwiązaniem najlepszym, gdy nie widzimy żadnych szans na dalsze życie z małżonkiem i chcemy zerwać wszelkie łączące z nim więzi albo chcemy zawrzeć kolejne małżeństwo. Separacja z kolei jest lepszym rozwiązaniem w sytuacji, gdy nie układa Ci się w małżeństwie, ale widzisz szanse na jego naprawę. 

Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.

Na zgodne żądanie małżonków sad orzeka o zniesieniu separacji. Z tą chwilą ustają też jej skutki. Oczywiście orzeczenie separacji nie wyklucza orzeczenia rozwodu w przyszłości.