Skutki po rozwodzie – co warto wiedzieć?

Decydując się na rozwód warto zdawać sobie sprawę, jakie rodzi on konsekwencje. Na skutek rozwodu zmianie ulega bowiem sytuacja nie tylko małżonków, ale także ich dzieci. Skutki rozwodu dotykają przede wszystkim kwestii związanych z władzą rodzicielską, alimentami, majątkiem małżonków, ale nie tylko. Konsekwencje rozwodu rozciągają się także na kwestie związane z dziedziczeniem, domniemaniem pochodzenia dziecka, możliwością zmiany nazwiska, czy choćby na prawo do zawarcia nowego związku małżeńskiego. 

Jeśli małżonkowie posiadają małoletnie dzieci sąd orzekając rozwód decyduje któremu z małżonków powierzyć władzę rodzicielską nad nimi. Przykładowo władza rodzicielska może zostać powierzona jednemu z rodziców, z ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień. Oprócz tego w wyroku rozwodowym sąd może orzec także o utrzymywaniu kontaktów z dziećmi. Należy zauważyć, że sąd uwzględnia ewentualne pisemne porozumienie małżonków w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów. W wyroku rozwodowym sąd orzeka także w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci. 

Dalej należy zwrócić uwagę na majątkowe konsekwencje rozwodu. Tytułem wstępu wskazać należy, że jeśli małżonkowie nie zawrą żadnej umowy majątkowej małżeńskiej to wówczas z chwilą zawarcia małżeństwa panuje pomiędzy nimi wspólność ustawowa małżeńska. Co do zasady wspólność taka obejmuje przedmioty nabyte w trakcie trwania małżeństwa, zarówno przez oboje małżonków jak i przez każdego z nich osobno. Ustawowa wspólność małżeńska może zostać zniesiona w trakcie trwania małżeństwa, a także przed jego zawarciem. Może to nastąpić przed notariuszem oraz w postepowaniu przed sądem. Jeśli jednak pomiędzy małżonkami panuje wspólność ustawowa małżeńska to z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego wspólność ta ustaje z mocy prawa. Z chwilą ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków pracuje już wyłącznie na swój majątek osobisty. Po ustaniu wspólności majątkowej małżonkowie mogą domagać się podziału majątku wspólnego, który może nastąpić umownie lub w toku postępowania sądowego. Należy w tym miejscu także zauważyć, że podział majątku wspólnego małżonków może być dokonany także w postepowaniu rozwodowym. Sąd dokona podziału majątku orzekając rozwód, tylko jeśli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, a małżonkowie przestawią w tym zakresie zgodny wniosek. Podział majątku w postępowaniu rozwodowym jest możliwy zatem wówczas, kiedy małżonkowie są zgodni co do kwestii składników majątku wspólnego, a także sposobu podziału. 

Jeśli małżonkowie mieszkają wspólnie, sąd w wyroku orzekającym rozwód postanawia także o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

W określonych przypadkach sąd, który orzeka rozwód może zdecydować także o obowiązku alimentacyjnym między małżonkami. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym jego usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jeżeli natomiast jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Do konsekwencji rozwodu można zaliczyć także możliwość zawarcia przez małżonków powtórnego związku małżeńskiego. Oprócz tego w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który na wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem wrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. 

Do skutków rozwodu można zaliczyć także brak domniemania pochodzenia dziecka od męża matki. Należy zauważyć, że jeśli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Po tym upływie wskazanego powyżej czasu domniemanie to ustaje. 

Doniosłe kwestie rozwodu rozciągają się także na kwestie dziedziczenia. W razie śmierci jednego z małżonków po prawomocnym rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, drugi z małżonków wyłączony jest od dziedziczenia na podstawie ustawy. Należy jednak podkreślić, że nie wyklucza to możliwości powołania go do spadku na podstawie testamentu. Jeśli śmierć małżonka nastąpi, kiedy w toku jest sprawa o rozwód (przed uprawomocnieniem się orzeczenia) pozostały przy życiu małżonek może dziedziczyć majątek zmarłego z mocy ustawy. Należy w tym miejscu zasygnalizować, że w przypadku, gdy zmarły małżonek wystąpił o orzeczenie rozwodu z winy drugiego małżonka, a powództwo było uzasadnione, to na żądanie innych spadkobierców pozostały przy życiu małżonek może zostać przez sąd wyłączony od dziedziczenia.

Postępowanie rozwodowe może wydawać się pozornie proste. Rozwód rodzi jednak wiele skutków – zarówno dla samych małżonków, jaki dla ich dzieci. Warto zdać sobie sprawę z jego konsekwencji jeszcze przed wytoczeniem powództwa. Dlatego też decydując się na rozwód, chcąc uchronić się przed ewentualnymi jego negatywnymi konsekwencjami, warto skorzystać z pomocy adwokata, który ułatwi przejście przez ten niełatwy czas.